1914 წლის 28 ივ­ლისში და­იწ­ყო კა­ცობ­რი­ობ­ის ის­ტო­რი­ა­ში ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე სის­ხლისმ­ღვრე­ლი ომი, რო­მე­ლიც პირ­ვე­ლი მსოფ­ლიო ომ­ის სა­ხე­ლი­თაა შე­სუ­ლი ის­ტო­რი­ა­ში.  ხსე­ნე­ბუ­ლი კონ­ფლიქ­ტი 4 წე­ლი გაგრ­ძელ­და და 10 მი­ლი­ონ­ამ­დე ად­ამ­ი­ან­ის სი­ცოც­ხლე შე­იწ­ი­რა. ომი 1918 წლის 11 ნო­ემ­ბერს კომ­პი­ენ­ის ტყე­ში გერ­მა­ნი­ის მხრი­დან კა­პი­ტუ­ლა­ცი­ა­ზე ხელ­მო­წე­რის შე­დე­გად დას­რულ­და.

პირ­ველ მსოფ­ლიო ომს ის­ე­ვე, რო­გორც თი­თო­ე­ულ ფაქტს ის­ტო­რი­ა­ში წი­ნა­პი­რო­ბე­ბი გ­ა­აჩნ­და.1914 წელს დაწ­ყე­ბულ გლო­ბა­ლურ კონ­ფლიქტს უამ­რა­ვი მი­ზე­ზი ჰქონ­და. ამ პე­რი­ოდ­ის­თვის ომ­ის დაწ­ყე­ბა თით­ქმის ყვე­ლა ძლი­ერ სა­ხელ­მწი­ფოს უნ­დო­და და აწ­ყობ­და შემ­დგო­მი გაძ­ლი­ერ­ებ­ის და გავ­ლე­ნის სფე­რო­ებ­ის გაზრ­დის მიზ­ნით. ომ­ის დაწ­ყე­ბას სა­ფუძ­ვე­ლი ჯერ კი­დევ 1870-იან წლებ­ში ჩა­ეყ­ა­რა, მას შემ­დეგ რაც ჯერ პრუ­სი­ის და შემ­დეგ გა­ერ­თი­ან­ებ­უ­ლი გერ­მა­ნი­ის კან­ცლე­რი ოტო ედ­უ­არდ ლე­ოპ­ოლდ ფონ ბის­მარ­კი აგრ­ძე­ლებ­და თა­ვის აგ­რე­სი­ულ, მი­ლი­ტა­რის­ტულ პო­ლი­ტი­კას საფ­რან­გეთ­თან მი­მარ­თე­ბა­ში. 1870-71 წლე­ბის საფ­რან­გეთ-პრუ­სი­ის ომ­ის შემ­დეგ გერ­მა­ნია კვლავ ცდი­ლობ­და საფ­რან­გეთ­თან ომ­ის პრო­ვო­ცი­რე­ბას და ახ­ლად წარ­თმე­უ­ლი ელ­ზას-ლო­ტა­რინ­გი­ას სა­ბო­ლო­ოდ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბას. ბის­მარ­კის პო­ლი­ტი­კის და მი­სი, შე­იძლ­ბა ით­ქვას კო­ალ­იც­ი­ებ­ის­ად­მი ში­შის გაგრ­ძლე­ბას წარ­მო­ად­გენ­და ჯერ 1979 წელს ავ­სტრია-უნ­გრეთ­თან და 1882 წელს კი იტ­ალ­ი­ას­თან და­დე­ბუ­ლი მო­კავ­ში­რე­ობ­ი­თი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ბი, ამ­გვა­რად ევ­რო­პა­ში ჩა­მო­ყა­ლიბ­და სამ­თა კავ­ში­რი, რო­მე­ლიც ძი­რი­თა­დად მი­მარ­თუ­ლი იყო საფ­რან­გე­თი­სა (გერ­მა­ნი­ის მხრი­დან პ.ჯ.) და რუ­სე­თის (ავ­სტრია-უნ­გრე­თის პ.ჯ.) სა­წი­ნა­აღმ­დე­გოდ. ამ­ის პა­რა­ლე­ლუ­რად კი იქ­მნე­ბა მე­ო­რე სა­ხელ­მწი­ფო­თა სა­მო­კავ­ში­რეო ბლო­კი ან­ტან­ტა - გუ­ლი­თა­დი კავ­ში­რი (“entente cordiale”), სა­დაც სა­მი სა­ხელ­მწი­ფო - ინ­გლი­სი, საფ­რან­გე­თი და რუ­სე­თი ორ­მხრივ შე­თან­ხმე­ბე­ბით იყ­ვნენ ერ­თმა­ნეთ­თან და­კავ­ში­რე­ბულ­ნი.  

ამ­ას ემ­ატ­ებ­ო­და მთე­ლი რი­გი სა­კით­ხე­ბი, რომ­ლე­ბიც მსოფ­ლი­ოს ძლი­ერ სა­ხელ­მწი­ფო­თა შო­რის ურ­თი­ერ­თო­ბებს კი­დევ უფ­რო ძა­ბავ­და, ამ­ის მა­გა­ლი­თი იყო მა­რო­კოს კრი­ზი­სი, დიდ ყუ­რადღ­ბას იპ­ყრობ­და I და II ბალ­კა­ნუ­რი ომ­ე­ბი (შე­სა­ბა­მი­სად 1912 და 1913 წ.წ).  1914 წლის­თვის ნა­თე­ლი გახ­და, რომ ომ­ის დაწ­ყე­ბა არც თუ ისე დი­დი ხნის ამ­ბა­ვი იყო. სა­ხელ­მწი­ფო­ებს უკ­ვე წი­ნას­წარ­ვე ჰქონ­დათ და­გეგ­მი­ლი გავ­ლე­ნის სფე­რო­ებ­ის გა­და­ნა­წილ­ბის სა­კუ­თა­რი ვერ­სია. ომ­ის დაწ­ყე­ბას უკ­ვე მხო­ლოდ სა­ბა­ბი სჭირ­დე­ბო­და, რაც აღ­მოჩნ­და 1914 წლის 28 ივ­ნისს ბოს­ნია-ჰერ­ცე­გო­ვი­ნის დე­და­ქა­ლაქ­ში, სა­რა­ევ­ო­ში ვი­ზი­ტად მყო­ფი ავ­სტრია-უნ­გრე­თის ტახ­ტის მემ­კვიდ­რის ერ­ცჰერ­ცო­გის ფრანც-ფერ­დი­ნან­დის მკვლე­ლო­ბა.

პო­ლი­ტი­კუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბა ბალ­კა­ნეთ­ზე

ერ­ცჰერ­ცო­გის მკვლე­ლო­ბამ­დელ პე­რი­ოდ­ში

პირველი მსოფლიო ომ­ის დაწ­ყე­ბის მი­ზე­ზი სა­რა­ევ­ოს მკვლე­ლო­ბა და ზო­გა­დად ბალ­კა­ნეთ­ში მიმ­დი­ნა­რე მოვ­ლე­ნე­ბი აღ­მოჩნ­და. ჯერ პრუ­სი­ის და შემ­დეგ გა­ერ­თი­ან­ებ­უ­ლი გერ­მა­ნი­ის კან­ცლე­რი ოტო ფონ ბის­მარ­კი ამ­ბობ­და, რომ: „ერ­თხე­ლაც და­იწ­ყე­ბა დი­დი ევ­რო­პუ­ლი ომი და ამ­ის მი­ზე­ზი იქ­ნე­ბა ბალ­კა­ნე­თი“. რაც­ შე­ეხ­ე­ბა ბალ­კა­ნეთ­ში არ­სე­ბულ პო­ლი­ტი­კურ მდგო­მა­რე­ო­ას ამ დრო­ის­ათ­ვის, აქ სი­ტუ­აც­ია 1878 წლის შემ­დეგ გარ­კვე­ულ­წი­ლად შე­იც­ვა­ლა, 1877-78 წლე­ბის რუ­სეთ-ოს­მა­ლე­თის ომ­ის შემ­დეგ ოს­მა­ლეთს ბერ­ლი­ნის კონ­გრეს­ზე ბალ­კა­ნე­თის დათ­მო­ბა მო­უწ­ია, რაც შემ­დეგ­ში გა­მო­იხ­ა­ტა იმ­ა­ში, რომ ბოს­ნია-ჰერ­ცე­გო­ვი­ნა ავ­სტრია-უნ­გრე­თის გავ­ლე­ნის სფე­როდ გა­მოც­ხად­და, სერ­ბეთ­მა კი სუ­ვე­რე­ნი­ტე­ტი მი­ი­ღო, რაც დას­რულ­და აქ მო­ნარ­ქი­ის გა­მოც­ხა­დე­ბით და ობ­რა­ნო­ვი­ჩე­ბის დი­ნას­ტი­ის გა­მე­ფე­ბით. გარ­და ამ­ი­სა 1878 წლის გა­დაწ­ყვე­ტი­ლე­ბით და­მო­უკ­იდ­ებ­ლო­ბა მი­იღ­ეს მონ­ტე­ნეგ­რომ და რუ­მი­ნეთ­მა. ევ­რო­პუ­ლი შე­თან­ხმე­ბის მი­ხედ­ვით ბალ­კა­ნე­თის დი­დი ნა­წი­ლი დათ­მო ოტ­ომ­ან­თა იმ­პე­რი­ამ და აქ გავ­ლე­ნე­ბის მო­პო­ვე­ბის­თვის რუ­სე­თი და ავ­სტრია-უნ­გრე­თი აქ­ტი­ურ­დე­ბი­ან. სერ­ბე­ბის მო­ნარ­ქი­უ­ლი სა­ხელ­მწი­ფო­ში და­მო­უკ­იდ­ებ­ლო­ბის მი­ღე­ბის შემ­დეგ ისინი გან­სა­კუთ­რე­ბით ბევრს ფიქ­რობ­დნენ ერ­თი­ა­ნი, ძლიერი სერბული სამეფოს შექმნაზე მთელი რიგი ტერიტორიების შემოერთებით.

ობ­რა­ნო­ვი­ჩე­ბის დი­ნას­ტი­ას სერ­ბეთ­ში ბო­ლო 1903 წელს მო­ე­ღო, რო­დე­საც შემ­დგომ­ში სერ­ბეთ­ში ერთ-ერ­თმა ყვლაზე გავ­ლე­ნი­ან­მა კაც­მა დრა­გუ­ტინ დმიტ­რო­ვიჩ­მა სხვა ოფ­იც­რებ­თან ერ­თად და­გეგ­მა სერ­ბე­თის მე­ფის ალ­ექ­სანდრ ობ­რე­ნო­ვი­ჩის მკვლე­ლო­ბა (პირ­ვე­ლი მცდე­ლო­ბა მე­ფის ჩა­მოგ­დე­ბი­სა მათ 1901 წელს ჰქონ­დათ). 1903 წლის 11 ივ­ნისს მე­ფე და მი­სი ცო­ლი დრა­გა ჯერ მოკ­ლეს და შემ­დეგ მა­თი ცხედ­რე­ბი ფან­ჯრი­დან სა­სახ­ლის გა­და­ყა­რეს. ამის შემდეგ ძალაუფლება დიდწილად სწორედ სამხედრო პირების ხელში აღმოჩნდა.

„ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნა“, „ჩორ­ნა რუ­კა“ და „მლა­და ბოს­ნა“

 „ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნა“

სა­რა­ევ­ოს მკვლე­ლო­ბა მთლი­ან­ად ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი იყო სერ­ბუ­ლი ნა­ცი­ონ­ალ­ის­ტუ­რი, სა­იდ­უმ­ლო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის მხრი­დან. სერ­ბუ­ლი ნა­ცი­ონ­ალ­იზ­მი ამ პე­რი­ოდ­ში (ის­ე­ვე რო­გორც დღეს) ძა­ლი­ან აქ­ტი­უ­რი იყო და პან­სლა­ვურ იდ­ე­ებს ქა­და­გებ­და, ხშირ შემ­თხვე­ვა­ში მა­თი მოძ­რა­ო­ბა ან­ტიკ­ლე­რი­კა­ლურ, ან­ტი­იმ­პე­რი­ალ­ის­ტურ იდ­ე­ოლ­ოგ­ი­ას ეფ­უძ­ნე­ბო­და. მი­უხ­ედ­ავ­ად ან­ტი­იმ­პე­რი­ალ­იზ­მი­სა ის­ი­ნი ერ­თი­ა­ნი, ძლი­ე­რი სერ­ბუ­ლი სა­ხელ­მწი­ფოს შექ­მნა­ზე ოც­ნე­ბობ­დნენ. აქ­ედ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე­ობ­და მა­თი და­ინ­ტე­რე­სე­ბა ავ­სტი­რა-უნ­გრე­თის წი­ნა­აღმ­დეგ ბრძო­ლის კუთ­ხით, სერბ ნა­ცი­ონ­ალ­ის­ტე­ბი ფიქ­რობ­დნენ, რომ სერ­ბუ­ლი სა­მე­ფოს ნა­წი­ლი უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო ის მი­წე­ბი, რაც ავ­სტია-უნ­გრეთს ჰქონ­და და­კა­ვე­ბუ­ლი, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი ბოს­ნია-ჰერ­ცე­გო­ვი­ნა. შემ­დგომ­ში ალ­ბათ ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ბოს­ნი­ე­ლი-სერ­ბი ნა­ცი­ონ­ალ­ის­ტი გავ­რი­ლო პრინ­ცი­პი ცი­ხე­ში ჯდო­მის პე­რი­ოდ­ში წერ­და: „მე ვარ იუგ­ოს­ლა­ვი ნა­ცი­ონ­ალ­ის­ტი, ჩე­მი მი­ზა­ნია გა­ერ­თი­ან­დეს მთე­ლი იუგ­ოს­ლა­ვია, მე არ მა­ნაღ­ვლებს რა ფორ­მის სა­ხელ­მწი­ფოს ფარ­გლებ­ში იქ­ნე­ბა ეს, მაგ­რამ ის აუც­ილ­ებ­ლად თა­ვი­სუ­ფა­ლი უნ­და იყ­ოს ავ­სტრი­ის­გან“.

ეს­ე­თი ორ­გა­ნი­ზა­ცია იყო „ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნა“, რო­მე­ლიც და­არ­სდა 1908 წელს. ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის მი­ზა­ნი იყო შუ­რის­ძი­ე­ბა და ბრძო­ლა ავ­სტრია-უნ­გრე­თის მხრი­დან აბ­ოს­ნია-ჰერ­ცე­გო­ვი­ნას ან­ექ­სი­ის წი­ნა­აღმ­დეგ. ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნა პან­სლა­ვუ­რი ნა­ცი­ონ­ალ­ის­ტუ­რი ჯგუ­ფი იყო, რო­მე­ლიც ავ­სტრია-უნ­გრე­თის წი­ნა­აღმ­დეგ ომ­ის­თვი­საც კი ემ­ზა­დე­ბო­და. სწო­რედ აქ­ედ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე იბრ­ძოდ­ნენ სერ­ბე­ბი. აქ­ გა­წევ­რი­ან­ებ­უ­ლი იყ­ვნენ მხო­ლოდ კა­ცე­ბი, რად­გან ის­ი­ნი მი­ლი­ტა­რის­ტუ­ლი ხა­სი­ათ­ის მი­ზანს ის­ახ­ავ­დნენ. მას­ში გა­წევ­რი­ან­ებ­უ­ლი იყ­ვნენ რო­გორც სერ­ბე­ბი ისე ბოს­ნი­ელ­ე­ბი დი­დი ყუ­რადღ­ბა არ ექ­ცე­ო­და გა­წევ­რი­ან­ებ­ულ­ის რე­ლი­გი­ას. სა­ბო­ლოო ჯამ­ში შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ ნა­ცი­ონ­ალ­ის­ტუ­რი ორ­გა­ნი­ზა­ცია „ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნა“ 2500 მდე წევრს მო­ით­ვლი­და, მას გა­აჩნ­და საკ­მა­ოდ კარ­გად ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი, სის­ტე­მა­ში მოყ­ვა­ნი­ლი და იერ­არ­ქი­ულ­ად და­ლა­გე­ბუ­ლი ჯგუ­ფი. ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის ცენ­ტრა­ლუ­რი კო­მი­ტე­ტი ბელ­გრად­ში მდე­ბა­რე­ობ­და რო­მელ­საც 10 კა­ცი­ა­ნი შე­მად­გენ­ლო­ბა გა­ნა­გებ­და და დრა­გუ­ტინ დმიტ­რო­ვი­ჩი ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და. ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნა და შე­სა­ბა­მი­სად „ჩორ­ნა რუ­კა“ მთავ­რო­ბის­გან ფი­ნან­სდე­ბოდ­ნენ.

 „ჩორ­ნა რუ­კა“

ის­ე­ვე რო­გორც თა­ნა­მედ­რო­ვე პე­რი­ოდ­ში მა­ში­ნაც პო­ლი­ტი­კუ­რი ბრძო­ლის ერთ-ერთ სა­შუ­ალ­ებ­ად მი­იჩ­ნე­ო­და პო­ლი­ტი­კუ­რი ტე­რო­რი, რაც ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და გავ­ლე­ნი­ა­ნი პი­რე­ბი­სად­მი ტე­რაქ­ტის მოწ­ყო­ბას. სწო­რედ ამ მიზ­ნით 1911 წლის 9 მა­ისს “ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნას” ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ა­ში ჩა­მო­ყა­ლიბ­და ტე­რო­რის­ტუ­ლი ფრაქ­ცია, რო­მელ­საც „ჩორ­ნა რუ­კა“ (შა­ვი ხე­ლი) ეწ­ო­და, მას აგ­რეთ­ვე მო­იხ­სე­ნი­ებ­დნენ შემ­დეგ­ნა­ირ­ად „სიკვ­დი­ლი ან გა­ერ­თი­ან­ე­ბა“. მათ შე­ად­გი­ნეს თა­ვი­ან­თი კონ­სტი­ტუ­ცია, წეს­დე­ბა, სა­დაც კარ­გად იყო ნაჩ­ვე­ნე­ბი მო­ცე­მუ­ლი ტე­რო­რის­ტუ­ლი ფრაქ­ცი­ის მიზ­ნე­ბი და იდ­ე­ე­ბი. მა­გა­ლი­თად წეს­დე­ბის  პირ­ვე­ლი­ვე თავ­ში ის­ი­ნი მთა­ვარ ამ­ოც­ან­ად ის­ახ­ავ­დნენ სერ­ბე­თის სა­მე­ფოს უნ­იფ­იკ­აც­ი­ას. სა­ინ­ტე­რე­სოა წეს­დე­ბის ის ნა­წი­ლი სა­დაც მი­თი­თე­ბუ­ლია, რომ ყვე­ლა წევ­რი ვალ­დე­ბუ­ლია ჯგუფს შე­მა­ტოს ახ­ა­ლი წევ­რე­ბი, ახ­ა­ლი წევ­რე­ბი­სად­მი პრე­ტენ­ზი­ებ­ის შემ­თხვე­ვა­ში პა­სუ­ხისმ­გობ­ლო­ბა ეკ­ის­რე­ბო­დათ მის ჯგუფ­ში შემ­ყვა­ნებს, ისინი პა­სუხს აგ­ებ­დნენ სა­კუ­თა­რი სი­ცოც­ხლი­თაც კი.

„მლა­და ბოს­ნა“

1912 წელს ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნა­ში გა­წევ­რი­ან­და ბოს­ნი­ე­ლი სერ­ბი გავ­რი­ლო პრინ­ცი­პი, მი­სი შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას რე­კო­მენ­და­ტო­რი იყო ნე­დელ­კო ჩაბ­რი­ნო­ვი­ჩი, პრინ­ციპ­მა ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ა­ში მი­სი მე­გო­ბა­რი ტრი­ფუნ „ტრიფ­კო“ გრა­ბე­ჟი გა­აწ­ევ­რი­ა­ნა (სწო­რედ ამ უკ­ან­ას­კნელ­თან ცხოვ­რობ­და პრინ­ცი­პი ერთ ოთ­ახ­ში ბელ­გრად­ში). აღ­ნიშ­ნულ ტრი­ოს მა­ლე­ვე შე­უ­ერ­თდა და­ნი­ლო ილ­ი­ჩი, რო­მელ­მაც ჯგუფ­ში გა­აწ­ევ­რი­ა­ნა 3 სა­რა­ევ­ო­ე­ლი ახ­ალ­გაზრ­და: მუ­ჰა­მედ მეჰ­მედ ბა­ში­ჩი, ვა­სო ჩუბ­რი­ლო­ვი­ჩი და ცვეტ­კო პო­პო­ვი­ჩი. ბა­ში­ჩი სხვე­ბის­გან გან­სხვა­ვე­ბით ის­ლა­მის მიმ­დე­ვა­რი იყო. აქ უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს ის ფაქ­ტი, რომ მო­ცე­მუ­ლი ად­ამ­ი­ან­ებ­ის ას­ა­კი ხშირ შემ­თხვე­ვა­ში ძა­ლი­ან პა­ტა­რა იყო საკ­მა­რი­სია აღ­ვნიშ­ნოთ, რომ ყვე­ლა­ზე ხან­დაზ­მუ­ლი იყო და­ნი­ლო ილ­ი­ჩი, რო­მე­ლიც 1891 წელს იყო და­ბა­დე­ბუ­ლი და 1914 წლის­თვის მხო­ლოდ და მხო­ლოდ 23 წლის იყო. ვა­სო ჩუბ­რი­ლო­ვი­ჩი და მი­სი მე­გო­ბა­რი ცვეტ­კო პო­პო­ვი­ჩი შე­სა­ბა­მი­სად 1897 და 1896 წლებ­ში იყ­ვნენ და­ბა­დე­ბუ­ლე­ბი. აქ­ედ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე ეს ახ­ალ­გაზრ­დე­ბი ერ­თმა­ნეთს „ახ­ალ­გაზრ­და ბოს­ნი­ელ­ებს“ უწ­ოდ­ებ­დნენ. გა­მომ­დი­ნა­რე იქ­ედ­ან, რომ არც ერთ მათ­განს ას­აკ­იდ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე არ ჰქონ­და არ­ან­ა­ი­რი გა­მოც­დი­ლე­ბა ამ კუთ­ხით, და­ნი­ლო ილ­იჩს ჩა­აბ­არ­ეს მა­თი გა­დამ­ზა­დე­ბა ამ მხრივ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი იყო ოს­კარ პო­ტი­ორ­ეკ­ის მკვლე­ლო­ბის მცდე­ლო­ბის ფაქ­ტი სა­რა­ევ­ოს მკვლე­ლო­ბამ­დე და მას­ში მუ­ჰა­მედ მეჰ­მედ ბა­ში­ჩის მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა.

 სწო­რედ ამ ად­ამ­ი­ან­ებ­ოს­გან უნ­და შემ­დგა­რი­ყო დაჯ­გუ­ფე­ბა, რო­მელ­საც უნ­და მო­ეხ­დი­ნა ტე­რო­რის­ტუ­ლი აქ­ტი სა­მე­ფო ოჯ­ახ­ის წარ­მო­მად­გენ­ლის მი­მართ. მლა­და ბოს­ნას 7 წევ­რი­დან დრა­გუ­ტინ დმიტ­რო­ვი­ჩი გან­სა­კუთ­რე­ბით უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ას ან­იჭ­ებ­და 3 მათ­განს ეს­ე­ნი იყ­ვნენ ჩ­აბ­რი­ნო­ვი­ჩი, პრინ­ცი­პი და გრა­ბე­ჟი, გა­მომ­დი­ნა­რე იქ­ედ­ან, რომ ის­ი­ნი და­ავ­ად­ებ­უ­ლი იყ­ვნენ ტუ­პერ­კუ­ლო­ზით (რო­მე­ლიც იმ დროს სა­სიკვ­დი­ლო გა­ნა­ჩენს ნიშ­ნავ­და - არ იკ­ურ­ნე­ბო­და) და აპ­ის­ის (დმიტ­რო­ვი­ჩის მეტ­სა­ხე­ლი) სა­მო­მავ­ლო გეგ­მე­ბით ტე­რო­რის­ტუ­ლი აქ­ტის მოხ­დე­ნის შემ­დეგ მათ თა­ვი უნ­და მო­ეკ­ლათ რა­თა სა­მო­მავ­ლოდ ძი­ებ­ის შე­დე­გად მთავ­რო­ბას ამ საქ­მე­ში დმი­ტორ­ვი­ჩის და ჩორ­ნა რუ­კას გავ­ლე­ნა და კავ­ში­რი არ და­ეხ­ნა­ხათ. სწო­რედ ამ სამ­მა ად­ამ­ი­ან­მა და­იწ­ყო გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მომ­ზა­დე­ბა მო­მა­ვა­ლი კვლე­ლო­ბი­სათ­ვის, სა­ვა­რა­უ­დო მსხვერ­პლი უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო ავ­სტრია-უნ­გრე­თის ტახ­ტის მემ­კვიდ­რე ერ­ცჰერ­ცო­გი ფრანც-ფერ­დი­ნან­დი.

მას შემ­დეგ, რაც 1908 წელს ავ­სტრია-უნ­გრეთ­მა გა­მო­აც­ხა­და ბოს­ნია-ჰერ­ცე­გო­ვი­ნას ან­ექ­სია „ჩორ­ნა რუ­კას“ ტრე­რო­რის­ტებს ჰქონ­დათ მცდე­ლო­ბა, რა­თა მო­ეკ­ლათ იმ­პე­რა­ტო­რი ფრანც იოს­ე­ფი, თუმ­ცა მკვლე­ლო­ბა არ შედ­გა, ამ­ის შემ­დეგ მათ სა­მიზ­ნე­ში იმ­პე­რა­ტო­რის ძმის შვი­ლი ფრანც-ფერ­დი­ნან­დი ამ­ო­იღ­ეს. ფრანც-ფერ­დი­ნან­დი და­იბ­ა­და 1863 წელს, ის გახ­და ავ­სტრია უნ­გრე­თის ტახ­ტის მემ­კვიდ­რე მას შემ­დეგ, რაც გარ­და­იც­ვა­ლა მი­სი ბიძ­შვი­ლი ფრან­ცის V მო­დე­ნას ჰერ­ცო­გი. 1900 წელს ფრანც-ფერ­დი­ნანდს ცო­ლად მჰყავს სო­ფი ჩო­ტე­კი, რომ­ლის­გა­ნაც 3 შვი­ლი: სო­ფი, მაქ­სი­მი­ლი­ა­ნი და ერ­ნეს­ტი ჰყავ­და, სა­მე­ფო წყვი­ლი მე­ოთ­ხე შვილს ელ­ოდ­ებ­ო­და, რო­დე­საც ის­ი­ნი მოკ­ლეს.

სერ­ბუ­ლი ნა­ცი­ონ­ალ­ის­ტუ­რი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­ათ­ვი გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­ძულ­ვე­ლი სწორედაც რომ ფრანც-ფერ­დი­ნან­დი იყო. იმ მო­ტი­ვით, ­რომ ის დუ­ალ­ის­ტუ­რი იმ­პე­რი­ის ტრი­ალ­ის­ტუ­რად გა­და­კე­თე­ბას ცდი­ლობ­და. მი­სი მი­ზა­ნი იყო იმ­პე­რია, სა­დაც 11 სხვა­დას­ხვა ეთ­ნო­სის ხალ­ხი იყო გა­ერ­თი­ან­ებ­უ­ლი და რო­მე­ლიც 2 ავ­სტრი­უ­ლი და უნ­გრუ­ლი ნა­წი­ლის­გან შედ­გე­ბო­და ანუ იყო დუ­ალ­ის­ტუ­რი გამ­ხდა­რი­ყო უფ­რო ვრცე­ლი და სლა­ვუ­რი ელ­ემ­ენ­ტი ჩა­მა­ტე­ბუ­ლი­ყო რაც სწო­რედ უნ­და მომ­ხდა­რი­ყო ბალ­კა­ნე­თის ხარ­ჯზე. სწო­რედ აქ­ედ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე დად­გა ტე­რო­რის­ტუ­ლი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის დღის წეს­რიგ­ში მი­სი მკვლე­ლო­ბა.

28 ივ­ნი­სი - სა­რა­ევ­ოს მკვლე­ლო­ბის დღე

1914 წლის სერ­ბე­ბის­თვის ავ­სტრია უნ­გრე­თის ტახ­ტის მემ­კვიდ­რის ვი­ზი­ტის დღე გან­სა­კუთ­რე­ბით სენ­სი­ტი­უ­რი აღ­მოჩნ­და. ის­ი­ნი თავს დამ­ცი­რე­ბუ­ლად გრძნობ­დნენ, რად­გა­ნაც ერ­ცჰერ­ცო­გის ვი­ზი­ტი 28 ივ­ნისს და­იგ­ეგ­მა ანუ იმ დღეს, რო­დე­საც მა­თი აზ­რით მოხ­და კო­სო­ვოს ბრძო­ლა 1389 წელს, სა­დაც სერ­ბე­ბი თურ­ქებ­თან ბრძო­ლა­ში და­მარ­ცხდნენ. სი­ნამ­დვი­ე­ში კი ეს ბრძო­ლა რომ­ლის შე­დე­გა­დაც სერ­ბე­თის დი­დი ნა­წი­ლი თურ­ქე­ბის ხელ­ში მოხვ­და 1389 წლის 15 ივ­ნისს გა­იმ­არ­თა­და 28 ივ­ნისს­თან არ­ან­ა­ი­რი კავ­ში­რი არ ქონ­და, გრი­გო­რი­ან­ულ კა­ლენ­დარ­ზე გა­დაყ­ვა­ნის შემ­თხვე­ვა­შიც თა­რი­ღი 23 ივ­ნი­სი გა­მო­დის. ამ­ას გარ­და ეს იყო ერ­ცჰერ­ცო­გი­სა და სო­ფი­ას ქორ­წი­ნე­ბის დღე. ყვე­ლა­ფერ ამ­ის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით უშ­უ­ალ­ოდ სა­იმ­პე­რატორო ხე­ლი­სუფ­ლე­ბი­სად­მი არ­სე­ბობ­და გარ­კვე­უ­ლი რჩე­ვა რა­თა ერ­ცჰერ­ცოგს გა­და­ე­დო თა­ვი­სი ვი­ზი­ტი, თუმ­ცა მან ეს უარ­ყო.

ერ­ცჰერ­ცო­გის სა­რა­ევ­ო­ში მოგ­ზა­ურ­ო­ბა ბოს­ნი­ის მმარ­თვე­ლის გე­ნე­რალ ოს­კარ პო­ტი­ორ­ეკ­ის და­გეგ­მი­ლი იყო, პო­ტი­ორ­ეკს და ფრანც-ფერ­დი­ნან­დის თან­მხლებთ უნ­და და­ეთ­ვა­ლი­ერ­ებ­ინ­ათ ბოს­ნი­ა­ში გან­თავ­სე­ბუ­ლი სა­იმ­პე­რა­ტო­რო სამ­ხედ­რო ნა­წი­ლე­ბი ეს იყო მთა­ვა­რი მი­ზა­ნი. სხვა­თა შო­რის უნ­და  ით­ქვას, რომ თავ­და­პირ­ვე­ლად „ჩორ­ნა რუ­კა“ სწო­რედ პო­ტი­ორ­ეკ­ის მოკ­ვლას აპ­ირ­ებ­და, (სა­ვა­რა­უ­დო მკვლელს მუ­ჰა­მედ მაჰ­მედ ბა­შიჩს გეგ­მე­ბი ჩა­ეშ­ა­ლა) თუმ­ცა შემ­დეგ გეგ­მე­ბი შე­იც­ვა­ლა  და დმიტ­რო­ვიჩ­მა და მის­მა ხალ­ხმა სწო­რედ ავ­სტრია-უნ­გრე­თის ტახ­ტის მემ­კვიდ­როს მკვლე­ლო­ბა გა­ნიზ­რა­ხეს.

მკვლე­ლო­ბის წი­ნა თვე­ებ­ში ჯგუ­ფი ინ­ტენ­სი­ურ­ად გა­დი­ო­და წვრთნებს, აქ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია ერ­თი ფაქ­ტი - გავ­რი­ლო პრინ­ცი­პი მი­ზან­ში თურ­მე ყვე­ლა­ზე ცუ­დად ის­რო­და. დმიტ­რო­ვიჩ­მა მო­ახ­დი­ნა „მლა­და ბოს­ნას“ სრუ­ლი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა შე­ი­არ­აღ­ებ­ით (ავ­ტო­მა­ტუ­რი პის­ტო­ლე­ტე­ბი, ხელ­ყუმ­ბა­რე­ბი (ხელ­ნა­კე­თი), ფუ­ლი, რუკ­ბი) და სხვა ინ­ვენ­ტა­რით. ივ­ნი­სის თვის და­საწ­ყის­ში კი უკ­ვე ჯგუ­ფის წევ­რე­ბი სხვა­დას­ხვა გზე­ბით აღ­მოჩნ­დნენ ბოს­ნი­ის დე­და­ქა­ლაქ სა­რა­ევ­ო­ში.

ტე­რო­რის­ტუ­ლი დაჯ­გუ­ფე­ბა თა­ვი­სი მიზ­ნის მი­საღ­წე­ვად დი­დი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში ემ­ზა­დე­ბო­და და 1914 წლის 28 ივ­ნი­სის დი­ლა­საც მო­ბი­ლი­ზე­ბუ­ლი შეხვ­და. ჯგუ­ფის წევ­რე­ბი ქა­ლაქ­ში რამ­დე­ნი­მე ად­გი­ლას იყ­ვნენ ჩა­საფ­რე­ბუ­ლე­ბი. ერ­ცჰერ­ცო­გის ვი­ზი­ტი კი და­იწ­ყო  იმ­ით, რომ მან მო­ინ­ახ­უ­ლა სამ­ხედ­რო­ებ­ის ბა­ზა. დი­ლის 10 სა­ათ­ზე ის გა­ემ­არ­თა სა­რა­ევ­ოს ცენ­ტრის­კენ, სა­დაც მას დახვ­დე­ბო­და ქა­ლა­ქის მე­რი და ტახ­ტის მემ­კვიდ­რე სიტ­ყვით მი­მარ­თავ­და დამ­სწრე სა­ზო­გა­დო­ებ­ას. მან­ქა­ნე­ბის კო­ლო­ნა საკ­მა­ოდ და­ცუ­ლი ჩან­და, მდი­ნა­რე მა­ლი­აც­კას ჩრდი­ლო­ეთ სა­ნა­პი­რო­ზე მი­დი­ო­და გზა ქა­ლა­ქის ცენ­ტრის­კენ. პირ­ვე­ლი მი­დი­ო­და მა­ი­ორ ფე­ჰიმ ეფ­ენ­დი კურ­ლი­ჩის მან­ქა­ნა, მას­თან ერ­თად იჯ­და პო­ლი­ცი­ის კო­მი­სა­რი გერ­დე. მე­ო­რე მი­დი­ო­და კაბ­რი­ოლ­ე­ტი სა­დაც 4 ად­ამ­ი­ა­ნი იჯ­და ეს­ე­ნი იყ­ვნენ: ერ­ცჰერ­ცო­გი, მი­სი მე­უღ­ლე სო­ფი, გე­ნე­რა­ლი პო­ტი­ორ­ე­კი და მძღო­ლი ჰა­რა­ჩი. მას მოყ­ვე­ბოდ­ნენ სხვა მან­ქა­ნე­ბიც სულ 6. ამ ქუ­ჩის გას­წვრივ იყ­ვნენ პირ­ვე­ლი სა­მი ტე­რო­რის­ტი - პირ­ვე­ლი იდ­გა მუ­ჰა­მედ მეჰ­მედ ბა­ში­ჩი, რო­მე­ლიც კამ­ბუ­რი­ას ხიდ­თან იყო ჩა­საფ­რე­ბუ­ლი, შემ­დეგ იყო შე­უ­ი­არ­აღ­ებ­ე­ლი ილ­ი­ჩი, რო­მე­ლიც დე­ტა­ლუ­რად გან­საზ­ღვრავ­და მკვლე­ლო­ბის გეგ­მას, ის გას­ცემ­და გან­კარ­გუ­ლე­ბას. იქ­ვე ახ­ლოს იდ­გა ჩუბ­რი­ლო­ვი­ჩიც. შემ­დეგ იდ­გნენ ახ­ლო-ახ­ლოს ჩაბ­რი­ნო­ვი­ჩი და პო­პო­ვი­ჩი. ლა­თი­ნე­რის ხიდ­თან იდ­გა პრინ­ცი­პი. სულ ბო­ლოს კი კა­იზ­ერ­ის ხიდ­თან იყო ჩა­საფ­რე­ბუ­ლი ტრი­ფუნ გრა­ბე­ჟი.

            6 ად­ამ­ი­ა­ნი (ილ­იჩ­ის გარ­და) შე­ი­არ­აღ­ებ­უ­ლი იყო ბრა­უნ­ინ­გის ტი­პის რე­ვოლ­ვე­რით, ხელ­ნა­კე­თი ყუმ­ბა­რით და 7-ვე იყო შე­ი­არ­აღ­ებ­უ­ლი ცი­ან­იდ­ის კაფ­სუ­ლით. ოპ­ერ­აც­ი­ის რე­ზულ­ტა­ტი უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო შემ­დე­გი: ყვე­ლა იარ­ა­ღი დაც­ლი­ლია ტყვი­ებ­ის­გან, ყვე­ლა ბომ­ბი ნას­რო­ლია სა­მიზ­ნე­სად­მი (ერ­ცჰერ­ცო­გი­სად­მი პ.ჯ.) და 7 ვე ად­ამ­ი­ანს აქვს და­ლე­უ­ლი ცი­ან­იდ­ის ხსნა­რი.

მას შემ­დეგ რაც ერ­ცჰერ­ცო­გის კო­ლო­ნა გა­მოჩნ­და პირ­ვე­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბა ყუმ­ბა­რის სრო­ლი­სა ჰქონ­და ბა­შიჩს, მაგ­რამ ის პო­ლი­ცი­ის­თვის ძა­ლი­ან შე­სამ­ჩნე­ვი იყო და ვერ მო­ახ­ერ­ხა სრო­ლა. მე­ო­რე მცდე­ლო­ბა ყუმ­ბა­რის სრო­ლი­სა ჰქონ­და ჩაბ­რი­ნო­ვიჩს, მან ის­რო­ლა ყუმ­ბა­რა, რო­მე­ლიც აის­ხლი­ტა ფრანც-ფერ­დი­ნან­დის მან­ქა­ნამ და მის უკ­ან მი­მა­ვა­ლი მან­ქა­ნას­თან აფ­ეთ­ქდა, აფ­ეთ­ქე­ბის ხმა­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო რე­აქ­ცია ჰქონ­და გე­ნე­რალ პო­ტი­ორ­ეკს,  რო­მელ­საც ეგ­ო­ნა რომ მან­ქა­ნას სა­ბუ­რა­ვე­ბი გა­უს­კდა „ბრა­ვო! ეხ­ლა ჩვენ უნ­და გავ­ჩერ­დეთ“. აფ­ეთ­ქე­ბამ დამ­სწრე­თა­გან 20 მდე ად­ამ­ი­ანს მი­აყ­ე­ნა და­ზი­ან­ე­ბა, ჩაბ­რი­ნო­ვიჩ­მა კი გა­დაყ­ლა­პა ცი­ან­იდ­ის კაფ­სუ­ლა, რო­მელ­მაც არ იმ­ოქ­მე­და, თვით­ლიკ­ვი­და­ცი­ის მიზ­ნით ჩაბ­რი­ნო­ვი­ჩი მდი­ნა­რე­ში გა­დახ­ტა, თუმ­ცა მდი­ნა­რეც იმ­დე­ნად ღრმა აღ­მოჩნ­და, რამ­დე­ნა­დაც ჩახ­ტო­მის შემ­დეგ ტე­რო­რის­ტი მუხ­ლე­ბამ­დე წყალ­ში აღ­მოჩნ­და - ის სა­ბო­ლო­ოდ პო­ლი­ცი­ლებ­მა და ბრბომ შე­იპ­ყრეს. ამ­ის შემ­დეგ უკ­ვე სხვა ტე­რო­რის­ტებ­მა ჩათ­ვა­ლეს, რომ ოპ­ერ­აც­ია წარ­მა­ტე­ბით დას­რულ­და და ერ­ცჰერ­ცო­გი მოკვ­და და არც გა­ნუ­ხორ­ცი­ლე­ბი­ათ სრო­ლის მცდე­ლო­ბა. ფრანც ფერ­დი­ნან­დი კი მა­ინც და­ეს­წრო ქა­ლა­ქის ცენ­ტრში და­გეგ­მილ ღო­ნის­ძი­ებ­ას. 

ამ­ის შემ­დეგ „მლა­და ბოს­ნას“ წევ­რე­ბი სხვა­დას­ხვა გა­დაწ­ყვე­ტი­ლე­ბე­ბი მი­იღ­ეს რაც გა­იგ­ეს რომ მა­თი მცდე­ლო­ბა წა­რუ­მა­ტებ­ლად დას­რულ­და, ბა­ში­ჩი მონ­ტე­ნეგ­როს­კენ გა­იქ­ცა, ნა­წი­ლი ინ­სტრუქ­ცი­ებს და­ელ­ო­და, გავ­რი­ლო პრინ­ციპ­მა კი გა­დაწ­ყვი­ტა სენ­დვი­ჩი მი­ერ­თვა ფრანც იოს­ებ­ის ქუჩ­ზე არ­სე­ბულ მო­რიც ში­ლე­რის მა­ღა­ზი­ა­ში. სწო­რედ ეს ად­გი­ლი აღ­მოჩნ­და მკვლე­ლო­ბის ად­გი­ლი. საქ­მე იმ­ა­ში იყო, რომ ფრანც-ფერ­დი­ნან­დმა გა­დაწ­ყვი­ტა სა­ავ­ადმ­ყო­ფო­ში თავ­დას­ხმის შე­დე­გად და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლე­ბი მო­ენ­ახ­ულ­ებ­ი­ნა. აქ შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ მძღოლ­მა არ­ას­წო­რი მარ­შრუ­ტი აარ­ჩია და ის მოხვ­და ფრანც იოს­ეფ­ის ქუ­ჩა­ზე. ერთ მო­მენ­ტში პო­ტი­ორ­ეკ­მა უთ­ხრა მძღოლს, რომ ის არ­ას­წო­რად მი­დი­ო­და და მან­ქა­ნა უნ­და მო­ეტ­რი­ალ­ებ­ი­ნა სწო­რედ ამ დროს იც­ნო მა­ღა­ზი­ა­ში მყოფ­მა პრინ­ციპ­მა ერ­ცჰერ­ცო­გი ის მი­უ­ახ­ლოვ­და მან­ქა­ნას და 2-ჯერ გა­ის­რო­ლა პირ­ვე­ლი ტყვია მოხვ­და სო­ფის მუ­ცელ­ში, მე­ო­რე ტყვია კი ფრანც-ფერ­დი­ნანდს კი­სერ­ში. პრინ­ციპ­მა სწრა­ფად­ვე გა­დაყ­ლა­პა ცი­ან­იდ­ის კაფ­სუ­ლა, თუმ­ცა მა­საც არ გა­მო­უღ­ია ლე­ტა­ლუ­რი შე­დე­გი მის­თვის, ბრბომ ის ჯერ სცე­მა შემ­დეგ კი პო­ლი­ცი­ამ შე­იპ­ყრო. დაჭ­რი­ლე­ბი კი პო­ტი­ორ­ეკ­ის ბრძნე­ბით სას­წრა­ფოდ წა­იყ­ვა­ნეს სა­ავ­ადმ­ყო­ფოს­კენ, თუმ­ცა ის­ი­ნი უკ­ვე გზა­ში­ვე იცლ­ბოდ­ნენ სის­ხლის­გან. ფრანც-ფერ­დი­ნან­დის უკ­ან­ას­კნე­ლი სიტ­ყვე­ბი იყო „ძვირ­ფა­სო სო­ფი, ძვირ­ფა­სო სო­ფი, არ მოკვ­დე, იც­ოც­ხლე ჩვე­ნი შვი­ლე­ბის­თვის“, ამ დროს სო­ფი ორ­სუ­ლად იყო. სა­ინ­ტე­რე­სოა, რომ მკვლო­ლო­ბის შემ­დეგ, რო­დე­საც პრინ­ცი­პი და­იჭ­ირ­ეს მან და­კით­ხვა­ზე თქვა, რომ ძა­ლი­ან წუხ­და ერ­ცჰერ­ცო­გის მე­უღ­ლის, სო­ფის სიკვ­დი­ლის გა­მო და თქვა, რომ მას ეს სუ­ლაც არ სურ­და. სა­რა­ევ­ოს 2 გას­რო­ლი­დან მა­ლე­ვე ჯერ სო­ფი და მა­ლე­ვე ერ­ცჰერ­ცო­გიც გარ­და­იც­ვალ­ნენ.

მკვლე­ლო­ბის შემ­დეგ და­იჭ­ირ­ეს „მლა­და ბოს­ნას“ სრუ­ლი შე­მად­გენ­ლო­ბა. უნ­და ით­ქვას, რომ არ­სე­ბუ­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით სიკვ­დი­ლის მის­ჯა არ შე­იძ­ლე­ბო­და 20 წლამ­დელ ად­ამ­ი­ან­ზე, შე­სა­ბა­მი­სად „მლა­და ბოს­ნას“ წევ­რე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა 20 წელს ქვე­მოთ იყო მათ პა­ტიმ­რო­ბა მი­ეს­აჯ­ათ, ასე მა­გა­ლი­თად ნე­დელ­კო ჩაბ­რი­ნო­ვიჩს, გავ­რი­ლო პრინ­ციპს და ტრიფ­კო გრა­ბეჟს მი­ეს­აჯ­ათ სას­ჯე­ლის მაქ­სი­მუ­მი 20-20 წე­ლი, ვა­სო ჩუბ­რი­ლო­ვიჩს 16 წე­ლი, ცვეტ­კო პო­პო­ვიჩს კი 13 წე­ლი. მკვლე­ლო­ბა­ში მო­ნა­წი­ლე­თა ნა­წი­ლი ცი­ხე­ში­ვე მოკვ­და: გა­მომ­დი­ნა­რე იქ­ედ­ან, რომ და­კა­ვე­ბულ­თა­გან მხო­ლოდ და­ნი­ლო ილ­ი­ჩი იყო 20 წელს გა­და­ცი­ლე­ბუ­ლი მხო­ლოდ მას მი­ეს­ა­ჯა სიკვ­დი­ლი, ის 1915 წლის თე­ბერ­ვალ­ში იქ­ნა სიკვ­დი­ლით დას­ჯი­ლი. 1916 წლის იან­ვარ­ში ტუ­პერ­კუ­ლოზ­მა ჯერ ნე­დელ­კო ჩაბ­რი­ნო­ვი­ჩი, ხო­ლო თე­ბერ­ვალ­ში  ტრი­ფუნ „ტრიფ­კო“ გრა­ბე­ჟი შე­იწ­ი­რა. ცი­ხე­ში და ტუ­პერ­კუ­ლო­ზით მოკვ­და ერ­ცჰერ­ცო­გის და მი­სი მე­უღ­ლის მკვლე­ლი გავ­რი­ლო პრინ­ცი­პი, რო­მე­ლიც თურ­მე ძა­ლი­ან იტ­ან­ჯე­ბო­და ამ და­ავ­ად­ებ­ის გა­მო ბო­ლო ხა­ნებ­ში. რო­გორც ცნო­ბი­ლია მი­სი წო­ნა სიკვ­დი­ლის წინ მხო­ლოდ 88 ფუნტს შე­ად­გენ­და. მუ­ჰა­მედ მეჰ­მედ ბა­ში­ჩი ცი­ხი­დან გა­იქ­ცა და მი­სი ოც­ნე­ბაც ნა­წი­ლობ­რივ აიხ­დი­ნა „გამ­ხდა­რი­ყო მე­ბა­ღე“, მლა­და ბოს­ნას ერ­თა­დერ­თი მუს­ლი­მი წევ­რის სიკვ­დი­ლის თა­რი­ღი ზუს­ტად და­უდ­გე­ნე­ლია, ის მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომ­ის დროს მოკვ­და.  რაც შე­ეხ­ე­ბა დარ­ჩე­ნილ ორ წევრს ვა­სო ჩუბ­რი­ნო­ვიჩს და ცვეტ­კო პო­პო­ვიჩს უნ­და ით­ქვას, რომ პირ­ვე­ლი მსოფ­ლიო ომ­ის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ ის­ი­ნი ცი­ხი­დან გა­მო­ვიდ­ნენ და მშვე­ნი­ე­რი კა­რი­ერ­აც გა­იკ­ეთ­ეს: ჩუბ­რი­ნო­ვი­ჩი საკ­მა­ოდ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი აღ­მოჩნ­და და ის კო­მუ­ნის­ტუ­რი პარ­ტი­ის წევ­რი გახ­და და ტი­ტოს მთავ­რო­ბა­ში მი­ნის­ტრის პოს­ტიც კი ეჭ­ი­რა. ცვეტ­კო პო­პო­ვი­ჩი კი სა­რა­ევ­ოს მუ­ზე­უმ­ში ეთ­ნოგ­რა­ფი­ის კუ­რა­ტო­რის ფუნ­ქცი­ას ას­რუ­ლებ­და. ჩუბ­რი­ლო­ვი­ჩი 1990 წელს და­იღ­უ­პა, პო­პო­ვი­ჩის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის თა­რი­ღი უც­ნო­ბია. ამ მკვლე­ლო­ბის, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას მთა­ვა­რი ორ­გა­ნი­ზა­ტო­რი და „მლა­და ბოს­ნას“, „ჩორ­ნა რუ­კას“ და „ნა­როდ­ნა ოდ­ბრა­ნას“ სუ­ლის ჩამ­დგმე­ლი დრა­გუ­ტინ დმიტ­რო­ვი­ჩი, იგ­ი­ვე აპ­ი­სი კი მკვლე­ლო­ბის შემ­დეგ სერ­ბე­თის პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრმა ნი­კო­ლა პა­სიჩ­მა და­აჭ­ერ­ი­ნა და 1917 წლის იან­ვარ­ში ის­იც სიკვ­დი­ლით იქ­ნა დას­ჯი­ლი.

მო­ცე­მუ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი ფაქ­ტის, ის­ტო­რი­უ­ლი მოვ­ლე­ნის შე­ფა­სე­ბა ის­ტო­რი­კო­სე­ბის მხრი­დან გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია. ის­ტო­რია სუ­ბი­ექ­ტუ­რი მეც­ნი­ერ­ებ­აა და შე­სა­ბა­მი­სად სუ­ბი­ექ­ტი ის­ტო­რი­კო­სი ვალ­დე­ბუ­ლია ობ­ი­ექ­ტი მოვ­ლე­ნა რაც შე­იძ­ლე­ბა რე­ალ­ურ, ჩარ­ჩო­ში მო­ათ­ავ­სოს. სა­რა­ევ­ოს მკვლე­ლო­ბაც და ტე­რო­რის­ტე­ბის შე­ფა­სე­ბაც ის­ტო­რი­ოგ­რა­ფი­ა­ში გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია და და­მო­კი­დე­ბუ­ლია ამა თუ იმ ის­ტო­რი­კოს­ზე, თუ რა იდ­ე­ოგ­ოგ­ი­ის მა­ტა­რე­ბე­ლია კონ­კრე­ტუ­ლი ფაქ­ტის შემ­ფა­სე­ბე­ლი. ზო­გი გავ­რი­ლო პრინ­ციპს და მის თა­ნა­მებრ­ძო­ლებს  სა­მარ­თლი­ან­ობ­ის­თვის მებრ­ძოლ იდ­ე­ალ­ისტ მე­ომ­რე­ბად მი­იჩ­ნევს, ზო­გი კი თვლის, რომ პრინ­ცი­პის სა­ხელ­თან უნ­და და­ვა­კავ­ში­როთ მი­ლი­ონ­ობ­ით ად­ამ­ი­ენ­ებ­ის სიკვ­დი­ლი, რო­გორც ერ­თი ის­ე მ­ე­ო­რე მო­საზ­რე­ბას გა­აჩ­ნია თა­ვი­სი პლი­უს-მი­ნუ­სე­ბი. ერ­თი კი ფაქ­ტია სა­რა­ევ­ოს მკვლე­ლო­ბა გახ­და კა­ცობ­რი­ობ­ის ის­ტო­რი­ა­ში ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე სის­ხლისმ­ღვრე­ლი ომ­ის დაწ­ყე­ბის ყვე­ლა­ზე მი­ნი­მუმ სა­ბა­ბი მა­ინც.

სარაევოს მკვლელობის შედგი იყო ულტიმატუმი, რომელიც ავსტრია-უნგრეთის მხარემ წაუყენა სერბეთს, ამას მოჰყვა ომის გამოცხადება და შემდგომში მთელი მსოფლიოს ჩართვა მასში. ავ­სტრია-უნ­გრე­თის მხრი­დან სერ­ბე­თი­სად­მი ომ­ის გა­მოც­ხა­დე­ბამ დო­მი­ნოს ეფ­ექ­ტი გა­მო­იწ­ვია: რუ­სე­თი, რო­მე­ლიც სერ­ბე­თის მო­კავ­ში­რე იყო ომი გა­მო­უც­ხა­და ავ­სტრია-უნ­გრეთს. გერ­მა­ნია მო­კავ­ში­რე იყო ავ­სტრია-უნ­გრე­თის და მა­ნაც ომი გა­მო­უც­ხა­და რუ­სეთს. მა­ლე­ვე ავ­სტრია-უნ­გრეთ-გერ­მა­ნი­ის წი­ნა­აღმ­დეგ ომ­ში ჩა­ებ­ნენ საფ­რან­გე­თი და ინ­გლი­სი - ამ­გვა­რად ერ­თმა გას­რო­ლამ სა­რა­ევ­ოს ქუ­ჩა­ში გა­მო­იწ­ვია  მსოფ­ლიო ომი, რო­მელ­მაც მი­ლი­ონ­ობ­ით ად­ამ­ი­ან­ის სი­ცოც­ხლე შე­იწ­ი­რა.

გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა:

წიგ­ნე­ბი, მო­ნოგ­რა­ფი­ე­ბი, კრე­ბუ­ლე­ბი:

1.      თე­იმ­ურ­აზ პა­პას­ქი­რი - ევ­რო­პი­სა და ამ­ერ­იკ­ის ქვეყ­ნე­ბის უახ­ლე­სი ის­ტო­რია 1914-1945. გა­მომ­ცემ­ლო­ბა „მე­რი­დი­ა­ნი“, თბი­ლი­სი - 2013.

2.      მე­რაბ კა­ლან­და­ძე - ის­ტო­რი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ეტ­ი­უდ­ე­ბი. გა­მომ­ცემ­ლო­ბა „არ­ტა­ნუ­ჯი“, თბი­ლი­სი 2011.

3.      Liddel Hart – History of the First World War. Pan books LTD: London – 1973.

4.       Patrick R. F. Blakley – „Narodna Odbrana (The Black Hand): Terrorist Faction that Divided the World“,  Oswego Historical Review, Issue Two. (PDF).

5.      The Hew Strachan – First world war. Penguin books – 2003.

პრე­სა; სტატიები.

1.    კა­ხა­ბერ ყა­ლი­ჩა­ვა. სა­რა­ევ­ოს მკვლე­ლო­ბა (სა­ბე­დის­წე­რო მიჯ­ნას­თან). - ჟურ­ნა­ლი „ის­ტო­რი­ა­ნი“, 2014, ივ­ნი­სი. #6/42.

ინ­ტერ­ნეტ­რე­სურ­სე­ბი:

1.      www.en.wikipedia.org

2.      www.history.com/this-day-in-history/Archduke-franz-Ferdinand-assassinated. year published - 2009.

3.      Youtube.com 1914-ViennaSarajevo..TheFirstWorldWar-inEuropa

4.      https://www.youtube.com/watch?v=QnkVVyru3KY

5.      https://www.youtube.com/watch?v=ZmHxq28440c

ავტორი: პავლიკა ჯაგუნავა

მისწერეთ ავტორს

 

წერილის გაგზავნა

ტექსტი